آدمی در چهل سالگی به میان­سالی می­رسد و درست همین نقطه را سن بلوغ او دانسته‌­اند. گویا خواسته­‌اند بگویند آنکه به میانه­­‌ی زندگی رسیده است، پختگی لازم را دارد تا داوری کند و تصمیم بگیرد. روشن است که این میانه‌­ی عمر، لزوماً نیمه­‌ی عمر نیست، بلکه متوجه توقفگاهی است در زندگی تا آدمی راهی که آمده است و راهی که پیش­رو دارد را یکبار ببیند و به صراحت از خویش بپرسد که این زندگی که من کردم بهایی داشت؟ همه­‌ی این فراز و نشیب به چیزی می­‌ارزید؟ آیا امروز می­توانم حالی داشته باشم و فردا سرنوشتی؟ در چهل­ سالگی، و در این میان­سالی، وقت این سوال می­رسد و از سر آن، عمری که گذشته است دوباره مرور می­شود و عمری که پیش­‌روست تصمیم و انتخاب می­‌طلبد. چهل­ سالگی بلوغ و پختگی بازجستن خویش است. بسیاری هستند که پیر می‌­شوند و به آخر خط نزدیک اما هیچ وقت از این میانه گذر نمی‌­کنند. و البته پیدا می­شوند کسانی که زودتر از آنکه چهل ساله شوند به چهل­ سالگی می­رسند و میان­سالی را تجربه می­کنند. اگر آدمی، این میانه را از دست بدهد، کل زندگی را از دست داده است؛ هرقدر هم عمر کند گویا نزیسته و فرصت حیات را نیافته است. درک میان­سالی، شکرانه­‌ی زندگی است. آنکه میان­سالی را یافته رخصت شادی و شکر یافته و آنکه از دست داده به مکافات زمان گرفتار آمده و در تنگنای عمر محبوس افتاده است.

جمهوری اسلامی ایران به چهل سالگی رسیده است، اما آیا این چهل سالگی می­تواند میان­سالی ما باشد؟ باید از این جایی که هستیم رو برگردانیم و برگردیم راهی که آمده­‌ایم و دوباره برسیم به اینجا که رسیده­‌ایم. لازم نیست در این مسیر از همه جا بگذریم و ریز و درشت اتفاقات را مرور کنیم. همین کافی است که فروپاشی خود را به یاد آوریم. آن فروپاشی که هرچند از دور دهشتناک است، از نزدیک شیرین بود. فروپاشی همیشه با خوشی همراه است. آیا می­توانیم تجربه آن فروپاشی را از این راه که برمی­گردیم با خود بیاوریم و در امروزمان نگه داریم؟

شاید این راه ما را ببرد تا جنگ­‌های طولانی ایران و روس و تمام سال‌هایی که بعد از آن گذشت تا اشغال ایران در سال 1320 و تا نهضت نفت. سال­های تن­‌خستگی و ناامیدی ایران. هر چه نیرو داشتیم وسط صحنه گذاشتیم اما کاری از پیش نبردیم که شکست­‌های سختی خوردیم. مردم ایران بعد از شکست در برابر روس‌­ها به سختی باور کردند که چه بر سرشان آمده و چگونه خاطرات باشکوه گذشته، گذشته است. اینک فصل فرسودگی آغاز شده و هیچ نیرویی را تاب مقاومت در برابر آن نیست. داشته­‌ها بر باد رفته و اندوخته­ها مصرف شده است. نیروی تاریخ از دست رفته و از افتخارات گذشته تنها اثری محو بر جای مانده که به افسانه می­ماند. البته می­توان با یادش افیونی ساخت، خون گرم را سرد کرد و مغز پر درد را تسکین داد؛ بیایید به جای آنکه در آوردگاهی جمع شویم و به سوی سرنوشت ره سپاریم، گوش‌ه­ای بیابیم و این زندگی فرسوده را تا ابد ادامه دهیم. وقتی نمی­توانیم تصمیمی بگیریم و بگسلیم، چه خوب است رها کنیم و ادامه دهیم. قلیانی چاق کنیم و تریاکی دود کنیم و قهوه­‌خانه بسازیم. شاید آرامشی پیدا شود و خاطرمان آسوده گردد. چه فرق می­کند جهان دست روس­‌هاست یا فرانسوی‌­ها. یا شاید انگلیسی­‌ها. بگذار روزگار هر طور که می­‌خواهد بگردد؛ این چند روز دنیا را چه ارزش این همه تب و تاب. وقتی می­‌توان مغز را راحت داشت و کاسه سر را از دود پر کرد، چرا باید با اندیشیدن­ آلوده‌­اش کرد، چرا باید رگ­‌هایش را با التهاب سرنوشت متورم کرد، چرا باید چشم‌­ها، این دروازه‌­های کاسه سر، را خیره کرد و دورها را به این نزدیک راه داد؟ سرنوشت را رها کنیم و دور را به دور اندازیم. چون چنین باشد نه شکستی داریم و نه پیروزی. این دست­‌های آویزان هرز را به بند کشیم تا برانگیخته نشوند و استخوان محکم نکنند تا چیزی را بگیرند و کاری را بکنند. این پاهای ناآرام را به زمین زنجیر کنیم تا ما را نبرند و به خطر نیفکنند. بنشینیم و فراموش کنیم. در این فراموشی مأوا کنیم و در این فراغت معطل آسوده باشیم. اگر از احوال ایرانیان بپرسید، این است احوالشان.

وقتی ملتی آماده می­شود برای فروپاشی، به خوشی می­گراید. و این شگفت ­انگیز است. فروپاشی همان نابودی نیست. یافتن همین امر است که اندیشیدنی است. ما را به تامل وامی­دارد و ناگهان ملتهب می­کند. فروپاشی و خوشی به هم رسیده­اند. چه فرو رفتنی است این؟ فرو می­رویم و غرق می­شویم، به هم می­شویم تا از هم فرار کرده باشیم. وقتی چاره‌­ای از هم نداریم چه بهتر که افیون­‌کده‌­ای بیابیم و در آنجا هم را ببینیم و بنماییم که کاری نیست ما را با هم. و در خود فرو رویم. فروپاشی تفرقه است. بنشینیم و کنار هم باشیم و بگوییم ما. سرگرم باشیم در این گوشه‌­ی بسته‌­ی دود گرفته و بگوییم آن‌ها. فروپاشی همین است. نه مایی مانده است و نه آنهایی. کجاست ساقی، کجاست مجلس، کجاست خلوت ما.

اما اگر راز آوازی دهد، پرده جادو دریده شود و دگر گونه ببینیم خود را. آن گوشه‌­ی بسته گسسته شود، نیم‌­خفته بیدار شود. نوری از آستانه بتابد. هوا و هوس بپرد. همه بانگ برزنند و جام بردارند. دیگر بار از آشنایی بپرسند و از رسم آشنایی. گوش­‌هایشان باز شود به پیغامی که رسیده است. همدیگر را دل دهند که لطفی هست اینجا. نترسید. بیایید بیاراییم مجلس­مان را. باهم باشیم و نگه داریم خلوت­مان را. قهوه‌­خانه را بستیم، میکده را باز کنیم. افیون را از خون خالی کنیم و با نشاط می گرمش کنیم. بانگ برآوریم و دعوت کنیم، همه را. که بیایید. اینجا جایی است. جایی برای زندگی کردن. جمع شدن. رونقی دارد جمع ما. ما اینجا گوش سپرد‌‌ه‌­ایم و بهر کاری با همیم. ما دوباره خانواده شد‌‌ه‌­ایم. همانقدر که ر‌گ‌­های بسته را باز کردیم و قربانی داده‌­ایم همخون شده­ایم.

دیگربار رسیدیم به جای اول­مان. امروز روز چهل سالگی است. این چهل سال به سادگی نگذشت. در اندازه، چهارصد سال است. اما مهم این است که میان­سالی باشد. ببینیم چه را گرد آمدیم؟ آیا میانه­ای با هم داریم؟ نگران باشیم. فروپاشی همیشه نزدیک است و در میان­سالی نزدیکتر. می­شود در این میان­سالی جوان­تر از سال­های جوانی بود و می­شود پس از چهل سالگی کهنه شد و رو به فروپاشی آورد. آیا ما را رسد که چهل سالگی جمهوری اسلامی ایران را بجا آوریم؟